سکوهای رسانه‌های ضد ایرانی فعال در عراق؛ اهداف و برنامه­‌ها

در عصر حاضر با توجه به گسترش فناوری اطلاعات و تسهیل قرار گرفتن مخاطب در معرض تولیدات رسانه‌­ای، دولت­ها و سازمان­های اطلاعاتی مختلف در سراسر دنیا، سعی دارند که از بازوی رسانه و ارتباطات برای پیشبرد اهداف خود در جنگ­های نوین ترکیبی استفاده نمایند. گرچه جنگ­های ترکیبی سطوح گسترده­ای را از عملیات­های روانی، کمپین­های شناختی، جاسوسی و حتی اقدامات نظامی را دربر می­گیرد اما ابزار رسانه و سطح شناختی آن یکی از ارکان مهم به حساب می­آید؛ تا جایی که بسیاری از اقدامات سیاسی، اقتصادی و نظامی مهم ممکن است به دلیل ضعف در پیوست شناختی و تصویرسازی مناسب برای مخاطب، در نهایت به شکست بینجامند.

از همین رو با درک اهمیت فضای رسانه و برنامه‌­ریزی کشورهای متخاصم بر ضد جمهوری اسلامی ایران و تلاش برای پیشبرد پروژه ایران هراسی، در این گزارش سعی داریم یکی از مصادیق این درگیری رسانه‌­ای را که در کشور عراق بر علیه ایران اقدامات سازمان یافته و مهمی را انجام می­دهند بررسی نماییم. پیش از ورود به مبحث اصلی ذکر دو نکته مهم برای فهم جغرافیای این درگیری و کمپین­های شناختی ضد ایرانی مهم است.

نکته اول در خصوص فراگیر بودن شبکه­‌های اجتماعی به ویژه فیسبوک، تیک تاک و اینستاگرام در عراق است. فیسبوک اولین پلتفرم اجتماعی در عراق است و جریانات مختلف سیاسی، اجتماعی و نهادهای امنیتی از طریق صفحات مختلف اقدام به تولید و انتشار محتوا می­نمایند. در این میان حضور توده­‌های حزب بعث، جریانات سلفی و ضدایرانی و ضد محور مقاومت، جریان گروه­های معترض تشرینی، احزاب و ائتلاف­های سیاسی مخالف ایران و رسانه­‌های وابسته به آمریکا حضور دارند. این جبهه رسانه­‌ای عمدتا در فضای تولیدات رسانه­‌ای سیاسی و انتشار اخبار جهت­‌دار پروژه ضدایرانی را جلو می­برند که با توجه به استفاده گسترده جوانان عراق از این شبکه‌­ها، روزانه شاهد تولید محتوای با کیفیت و در سطح مخاطب جوان عراقی هستیم.

نکته دوم در خصوص تفاوت اخبار و سکوهای رسانه‌­ای رسمی با سکوهای رسانه­‌ای محلی و غیر رسمی وابسته به جریانات معاند است. بر همگان روشن است که همکاری­های سیاسی، اقتصادی، اجتماعی و حتی نظامی و امنیتی میان دو کشور ایران و عراق در سطح روابط دیپلماتیک و رسمی صورت می­پذیرد و در مواردی نیز که تعارض و یا عدم هماهنگی وجود دارد، این مقوله در سطح روابط دیپلماتیک رفع و یا فسخ می­گردد و عموم مردم دو کشور را نمی­توان با ارجاع دادن به این اختلافات از یکدیگر دور کرد. بنابراین باید راه بهتری برای ایجاد تفرقه میان مردم ایران و عراق و به طور خاص ایجاد خشم و نفرت از ایران برای مخاطبان جوان عراقی به وجود آورد. رسانه‌­های محلی و وابسته به جریانات ضدایرانی، ضمن پروپاگاندا و اغراق آمیز جلوه دادن اختلافات، نقش مهمی در تفسیر خلاف واقع از حقیقت دارند. طبیعی است که اصل اتفاقات و اخبار موجود از ایران و همکاری آن با عراق را نمی­توان سانسور کرد اما درعوض این رسانه­‌ها در کمپین­های شناختی خود با ارائه تفسیر و دیدگاه­هایی که ماهیت اتفاق موجود را به نحوی که مخاطب عراقی را در جهت انتقادی نسبت به ایران قرار دهد، راهبری می­کنند. به عنوان نمونه همکاری­های مسئولین ایرانی و عراقی برای تامین امنیت مرزی ایران با اقلیم کردستان عراق را به منفعل بودن دولت عراق در برابر سیاست­های ایران تلقی می­نمایند و این اقدام را به عنوان اشغالگری ایران در خاک عراق در سکوهای انتشار خود نشر می­دهند.

با در نطر داشتن دو نکته فوق، در این مجال سعی داریم برخی از مهمترین و فراگیرترین رسانه‌­های فعال در عراق را که در پیشبرد کمپین ضدایرانی نقش دارند معرفی نموده و محورهای اساسی این کمپین را که تکمیل کننده پازل ایران هراسی در منطقه است، مورد بررسی قرار دهیم.

شبکه تلویزیونی الحره

شبکه الحره زیر مجموعه شرکت آمریکایی «MBN»[۱] است که به‌صورت ۲۴ ساعاته پخش می­شود و بیش از ۱۵ میلیون مخاطب دارد. این شبکه بودجه رسمی خود را از کنگره آمریکا دریافت می­کند. برنامه های الحره از اربیل پخش می­شود و مجریان و محتوای برنامه‌­های سیاسی در این شبکه صراحتا از آمریکا و سیاستهای خاورمیانه ای آن دفاع میکنند. این شبکه سابقه مهمی در جهت دهی ضدایرانی به تظاهرات عراقی ها در سال ۲۰۱۸ و ۲۰۲۰ دارد. سوگیری­های ضد شیعی و توهین این شبکه به مراجع تقلید باعث شد که عتبه مقدسه امام حسین (علیه السلام) بیانیه ای در رد اظهارات این شبکه آمریکایی بیانیه صادر و اقدامات تفرقه انگیز این شبکه را محکوم نماید.

شبکه تلویزیونی الشرقیه

الشرقیه یکی از شبکه های تلوزیونی استاندارد و جاافتاده در عراق با رویکردی لیبرال است.‌ این شبکه متعلق به “سعد البزاز” است که جایگاه خوبی نیز در میان مخاطبان عراقی و جریانات سیاسی ضدمحور مقاومت در عراق دارد. سعد البزاز در گذشته از نزدیکان صدام بود و هم اکنون نیز گرایشات بعثی دارد. شبکه الشرقیه یک سایت خبری و دو شبکه تلویزیونی دارد که یکی مختص اخبار و دیگری برای پخش برنامه‌هایی مانند فیلم، موسیقی، گفتگو و … است.

شبکه تلویزیونی دجله

شبکه دجله یکی دیگر از شبکه­‌های تلویزیونی پرطرفدار در عراق است که رویکردی ضدایرانی دارد.  این شبکه متعلق به “جمال الکربولی” است. وی سبقه سیاسی دارد و مؤسس جریان «الحل» عراق است که در دوره‎‌های پیشین انتخابات عراق ، بین ۱۰ تا ۱۲ کرسی مجلس را به دست آورده است. کربولی شخصیتی به شدت ضد ایرانی دارد و شعار این شبکه را  «دجله صدای مردم» قرار داده است.

کانال تلگرامی الجدار نیوز

کانال الجدار نیوز که در گذشته «گصگوصه» نام داشت، توسط “صالح محمد العراقی” اداره می شود. فعالیت­های این کانال نشان می­دهد که پشت پرده آن جریانات حامی جنبش صدر و برخی از کمونیست­های عراق حضور دارند. این کانال عمدتا از تحلیل­ها و نقطه نظرات سیاسی “عصام حسین” از فعالان رسانه‌­ای و حامی جریان صدر استفاده می­کند. در ماه‌های گذشته که براندازان ایران سعی داشتند روزهای آخر شهریور را به بهانه سالروز فوت مهسا امینی، متشنج کنند، این کانال اعلام کرده بود که ” ایرانیان اولین سالگرد درگذشت مهسا امینی را که جرقه اعتراضات بود، گرامی می دارند.”

کانال تلگرامی اوروک نیوز

این کانال نیز جهت­‌گیری مشابه کانال الجدار نیوز دارد. این کانال با پیروی از رویکردهای فکری حزب بعث و جریانات معاند با ایران محتوای ایران ستیزی و تمسخر محور مقاومت را تولید و منتشر می­کند. البته اخیرا با حمایت از جریان صدر به خصوص در بازنشر اعلامیه‌­های مقتدی صدر و مراسمات این جریان، سبقه اصلاحاتی و ملی‌­گرای عراقی به خود گرفته است. این کانال نیز از اظهار نظرات “عصام حسین” مطالب متعددی را بازنشر می­کند.

مهم­ترین محورهای کمپین شناختی ضدایران رسانه‌­های معاند با ایران در عراق:

۱- تحریم کالاهای ایرانی

رسانه­‌های ضدجمهوری اسلامی ایران و سکوهای انتشار مختلف آنها در شبکه‌­های اجتماعی تلاش زیادی را برای تحریم کالاهای ایرانی انجام می­دهند. آنها با راه اندازی این کمپین تحت عنوان #خلیها_تخیس (بگذار نابود شود)، این اقدام را تلاش مردمی برای کوتاه کردن دست ایران از اقتصاد عراق می­دانند و قائل به این هستند که کالاهای ایرانی انحصار بازار عراق را در دست دارند و موجب عدم پیشرفت تولیدات داخلی عراق می­شوند. این درحالی است که بازار عراق مملو از تولیدات کالاهای ترکیه و عربستان سعودی است اما هیچگونه اقدامی برای تحریم آنها از سوی این رسانه‌­ها مشاهده نمی­شود.

۲- قرار دادن ایران در کنار آمریکا

رسانه­‌های ضدایرانی سعی دارند تا حضور ایران در عراق و همکاری­های مقامات رسمی ایرانی با دولت عراق را به نحوی نمایان سازند که همانند اشغالگری نظامیان آمریکایی در عراق جلوه نماید. این رسانه‌ها در موارد متعددی ایران و حشدالشعبی را عناصری معرفی می­کنند که فرقی با نیروهای پیاده نظام آمریکایی ندارند و هر دوی آنها از عراق برای اردوکشی علیه یکدیگر، آبادانی عراق را از بین برده اند.

۳- قرار دادن ایران و ترکیه به عنوان نیروی اشغالگر

سال گذشته و با حملات نیروی هوایی ترکیه به مواضع کردها در شمال عراق، رسانه­‌های مذکور سعی کردند این حملات را از منشا ایران معرفی کنند. استناد آنها به سفر اردوغان به ایران و دیدار با مقامات ایرانی بود و هماهنگی برای حمله به شمال عراق را دستاورد سفر اردوغان به ایران تلقی کردند.

۴- متهم کردن ایران برای استفاده از عراق برای رسیدن به اهداف خود

به طور کلی محور ذکر شده توسط رسانه های ضدایرانی در سه دسته اصلی تقسیم می شود. دسته اول همانطور که ذکر شد، همکاری­های سیاسی و اقتصادی ایران را نوعی اشغالگری معرفی می­کند و از انفعال دولت عراق در برابر جمهوری اسلامی خشمگین است. دسته دوم بیان می­کند که نیروهای حشدالشعبی به ویژه کتائب حزب الله و  عصائب اهل الحق و اعضای سازمان بدر را مهره های ایرانی برای پیشبرد اهداف ایران در عراق معرفی می کنند. دسته آخر نیز ادعا می کنند که ایران در فضای سایبری در فضای مجازی عراق حضور دارد و به جهت دهی مخاطبان عراقی می پردازد و همین امر باعث شده است که اختلافات داخلی عراق پابرجا بماند زیرا این تلاش های سایبری ضدیت با جریانات مخالف ایران را بیشتر می کند و جریانات عراقی را برای ایجاد وحدت و هماهنگی از یکدیگر دور نگه می دارد.

بنابراین سکوهای رسانه‌­ای ضدایرانی که حمایت­های غربی و بعثی را به دنبال دارند به جد در تلاش برای ایجاد تفرقه میان دو ملت ایران و عراق علی الخصوص ایجاد نفرت از ایران برای جوانان عراقی هستند. در این میان تلاش برای فعالیت های مهم در عرصه دیپلماسی فرهنگی و توجه به زمین درگیری رسانه باید بیش از پیش مورد توجه مقامات ایرانی و عراقی قرار گیرد.

[۱] Middle East Broadcasting Networks