سیطره شرکت‌ها و پیمانکاران آمریکایی بر عراق

حضور و فعالیت شرکت ها و پیمانکاران آمریکایی در عراق در طول دو دهه گذشته رشد زیادی داشته است. این پدیده تحت تأثیر عواملی مانند شرایط امنیتی، تحولات سیاسی و فرصت های اقتصادی عراق برای آمریکایی­ ها بوده است. حضور این شرکت­ها در پروژه ­های عمرانی و زیرساختی، صنعت نفت، ارتباطات و فناوری، کشاورزی، حوزه بهداشت، درمان و خدمات اجتماعی و ورود شرکت های امنیتی و حافظتی صورت پذیرفته است. برخی از تحلیلگران عراقی معتقدند که عراق در محاصره شرکت­های آمریکایی قرار گرفته و برخی نیز این شرکت­ها را به عنوان «ارتش دیگر» آمریکا در عراق تلقی می­کنند. در این گزارش به برخی از مهمترین شرکت­های آمریکایی و فعالیت­شان در عراق می­پردازیم.

شرکت Aegis Defence Services که با نام AEGIS شناخته می­شود، شرکتی آمریکایی انگلیسی است که در افغانستان، امارات و عربستان سعودی نیز فعالیت داشته است. در قراردادی که وزارت دفاع آمریکا با عراق منعقد کرد این شرکت در پروژه های لجستیکی، آموزش نیروهای عراقی و عمران و بازسازی وارد همکاری شد.

شرکت AEGIS یکی از موفق­ترین شرکت­های امنیتی خصوصی آمریکایی است که در حوزه پشتیبانی­ های حفاظتی و مدیریت ریسک در مراکز دولتی و خصوصی عراق فعالیت می­کند. این شرکت عمدتا در بغداد فعالیت دارد. این شرکت در حوزه ­های اقتصادی و تجاری عراق نیز وارد شده است و در سال ۲۰۲۲ وزارت خارجه آمریکا قراردادی ۱۰ ساله در حوزه خدمات حفاظتی و مدیریت ریسک را به این شرکت اعطا کرد.

شرکت Tetra Tech یکی دیگر از شرکت­های امنیتی آمریکا در عراق است. این شرکت دارای فعالیت گسترده در مناطق آزاد شده از دست داعش بوده و در پوشش فعالیت لجستیکی، به کشف و خنثی سازی مین و تله­ های انفجاری می­پردازد. این شرکت با وزارت کشور عراق و ناتو همکاری دارد و به درخواست وزارت خارجه آمریکا در عراق مشغول به فعالیت شده است. ده‌­ها شرکت امنیتی و حافظتی دیگری که متعلق به آمریکا هستند در عراق حضور دارند و با سیستم امنیتی دولت عراق و آموزش­ هایی که به نیروهای عراقی ارائه می­دهند در حال فعالیت­ اند.

علاوه بر حضور شرکت­های حفاظتی و امنیتی، شرکت­های اقتصادی و تجاری آمریکایی نیز فعالیت زیادی در عراق دارند. شرکت ­های آمریکایی فعال در حوزه بازرگانی، نقش مهمی در تسهیل جابجایی کالا بین عراق و سایر کشورها دارند. آنها در واردات محصولات از نقاط مختلف جهان به عراق و همچنین صادرات کالاهای عراقی به بازارهای بین المللی مشارکت دارند. همچنین در حوزه سرمایه­ گذاری شرکت­های آمریکایی در بخش هایی مانند انرژی، نفت و گاز، فناوری و تولید سرمایه گذاری می­کنند.

از جمله شرکت‌های آمریکایی که اخیراً سرمایه‌گذاری‌های زیادی در عراق انجام داشته است، شرکت Honeywell است که سیستم‌های حمل‌ونقل، اتوماسیون اداری و سیستم­های کنترل هوایی را تولید می‌کند. این شرکت دفتر رسمی در بغداد افتتاح کرده و قصد دارد دفاتر دیگری را در جنوب و شمال عراق در چند سال آینده افتتاح کند.

شرکت Exterran و ExxonMobil از شرکت­های مهم آمریکایی در حوزه انرژی و نفت و گاز هستند که گرچه چندین سال در مناطق شمالی عراق فعالیت داشتند، اما در نهایت بدون بهره ­برداری عراق از پروژه­ ها، عراق را ترک کردند. جنرال الکتریک یکی دیگر از بزرگترین شرکت­های آمریکایی در عراق است.

در فوریه ۲۰۲۳ عراق برای رفع مشکلات تولید برق با این شرکت یک قرار داد جدید بست. در خصوص این قرارداد دفتر نخست وزیری عراق اعلام کرد که وزارت برق این کشور در راستای رفع مشکلات خدماتی و افزایش تولید برق با شرکت انرژی جنرال الکتریک آمریکا قرارداد امضا کرده است و بر اساس این قرارداد، مراقبت و به‌روزرسانی تمامی تجهیزات تولید انرژی، افزایش بهینه‌سازی و تاسیس نیروگاه‌های برق جدید به مدت ۵ سال بر عهده این شرکت خواهد بود.

آژانس توسعه بین المللی ایالات متحده یا به اختصار USAID نیز فعالیت­های گسترده­ای به خصوص در سال­های اخیر در عراق آغاز کرده است. USAID مخفف آژانس ایالات متحده برای توسعه بین المللی است. این آژانس مسئول ارائه کمک­های خارجی به کشورهای مختلف جهان است. این مجموعه در بخش های مختلف از جمله کشاورزی، بهداشت، آموزش، توسعه اقتصادی، محیط زیست و کمک های بشردوستانه فعالیت می­کند. فعالیت­های این مجموعه در عراق در مشارکت مستقیم با شرکت‌های بزرگ چند ملیتی، سرمایه‌گذاران، کسب‌وکارهای محلی، و سازمان‌های اجتماعی و همچنین خدمات بهداشتی و آموزشی سازماندهی شده است. USAID با همکاری دولت عراق در طرح­های عمرانی و بازسازی، برای بیش از ۴۰۰ پروژه سرمایه گذاری به ارزش ۲.۳۹ میلیارد دلار تلاش کرده است. این مجموعه با همکاری پیمانکاران داخلی و خارجی در عراق در ساخت مدارس، مراکز بهداشتی و تصفیه خانه ­های آب فعالیت کرده است. این مجموعه همکاری­هایی نیز در حوزه امنیتی با وزارت کشور عراق به خصوص در مناطق شمالی و غربی عراق داشته است.

با توجه به نیاز عراق به حضور سرمایه گذاران خارجی و نیاز شدید این کشور به برق و توسعه طرح­های گازی و پتروشیمی، به نظر می­رسد تعداد این شرکت­ها در سال­های آینده افزایش یابد. دولت آمریکا نیز این شرکت­ها را برای سرمایه گذاری در عراق تریب می­کند. «دیلاور سید» نماینده ویژه آمریکا در امور بازرگانی در سفری که به عراق داشت اعلام کرد که در حال حاضر ۴۷ شرکت آمریکایی در عراق فعالیت دارند و با توجه به مشکلات عراق در دهه گذشته بخش خصوصی آمریکا نیروی خوبی برای بهبود این وضعیت باشد. وی همچنین بیان کرد که محیط عراق برای شرکت­ها و پیمانکاران آمریکایی که به دنبال سرمایه­گذاری هستند مساعد است.

بنابر آنچه گفته شد، شرکت­ها و پیمانکاران آمریکایی گستردگی زیادی در عراق دارند و به نظر می­رسد با تشویق سایر شرکت­ها به سرمایه­ گذاری در عراق از سوی دولت آمریکا، شاهد ورود بیشتر این شرکت­ها به عراق باشیم. عدم ثبات سیاسی در عراق و چندپارگی جناح­ های سیاسی و ارتباطات عمیق اقلیم کردستان عراق با ایالات متحده باعث شده تا حاکمیت عراق نتواند استراتژی مناسبی در خصوص آمریکا اتخاذ نماید. بدون شک دیپلماسی آمریکایی­ ها در بعد نرم این فعالیت­ها به حاشیه راندن جریانات حامی مقاومت اسلامی و ضد استکباری در عراق و تبدیل این کشور به یک کشور اسلامی سکولار مانند ترکیه است. شبکه­ سازی­ها و نفوذ این شرکت­های آمریکایی از امور امنیتی گرفته تا فعالیت­های اقتصادی و اجتماعی و حتی کمک­های بشردوستانه، نه تنها تلاش آنها برای ایجاد ثبات در عراق نیست بلکه اقداماتی در دل پروژه آمریکایی شدن عراق و انحلال سیاسی مقاومت در این کشور به حساب می­آید.