وارثان خاموش جولان؛ ظهور گروه مقاومت جدید در سوریه
در سالهای اخیر در پی تغییر آرایش میدانی در سوریه پس از تضعیف داعش، گروه “اولی الباس” با تکیه بر گفتمان مقاومت و ناسیونالیسم عربی اعلام موجودیت کرد و در واکنش به تجاوزات رژیم صهیونیستی و اشغالگری ترکیه، خود را بخشی از محور مقاومت معرفی نمود. این گروه با وجود شباهت‌های نمادین و ایدئولوژیک با سایر گروه‌های همسو، بر استقلال سازمانی و سیاسی خود تأکید دارد.
طلوع امید
در حالی که نیروهای دموکراتیک سوریه (SDF) تمرکز خود را بر مبارزه علیه داعش گذاشته بودند، بشار اسد با حمایت ایران و روسیه توانست بخش عمده‌ای از سرزمین‌های از دست رفته در برابر سلفی‌ها را بازپس گیرد. تا سال ۲۰۱۹، با شکست داعش، درگیری‌ها به نوعی به بن‌بست رسید. اما حملات ناگهانی گروه‌هایی مانند هیئت تحریر الشام (HTS) و ارتش ملی سوریه، تحت حمایت ترکیه، باعث تغییر وضعیت شد.
در این میان، برخی گروه‌ها نظیر حزب سوسیال ناسیونالیست سوریه (SSNP)، که در کنار دولت سابق می‌جنگیدند، همچنان فعال باقی ماندند و عمدتاً اقدامات خود را در پاسخ به گسترش اشغالگری رژیم صهیونیستی توجیه می‌کنند. این حزب که از تشکیل “سوریه بزرگ” حمایت می‌کند، در ۱۷ دسامبر از تاسیس جبهه‌ای برای مقابله با تجاوزات اسرائیل حمایت کرد. گروه اولی الباس در ۹ ژانویه به این فراخوان پاسخ داد و ابتدا با نام “جبهه آزادی‌بخش جنوب” ظاهر شد، اما در ۱۱ ژانویه نام و نماد خود را به شکل کنونی تغییر داد.
در حالی که سوریه پس از اسد به میدان رقابت میان رژیم صهیونیستی و ترکیه تبدیل شده، این گروه خود را بخشی از محور مقاومت در برابر «محور شرارت جهانی» میداند. دفتر سیاسی این گروه که رسماً با عنوان “جبهه مقاومت اسلامی در سوریه – اولی الباس” شناخته می‌شود، به نیوزویک گفت: «تمجید از نقش رژیم صهیونیستی و اشغال ترکیه کاملاً طبیعی است، چرا که [آمریکا] حامی آشوب، تروریسم و شرارت در سراسر جهان است.»
نمادنگاری گروه اولی الباس، به ویژه تصویر تفنگ کلاشینکوف برافراشته، الگوی مشابهی است که ابتدا توسط سپاه پاسداران انقلاب اسلامی ایران ابداع شد و بعدها در لوگوهای حزب‌الله لبنان و دیگر گروه‌های محور مقاومت، مانند گروه‌های مقاومت اسلامی عراق، به کار گرفته شد. اصطلاح “اولی الباس” که در قرآن ذکر شده، پیشتر توسط شیخ نعیم قاسم، دبیرکل حزب‌الله، برای توصیف مقابله این گروه با اسرائیل استفاده شده بود.
با این حال، اولی الباس علیرغم تأیید مشارکت در محور مقاومت، ادعا می‌کند که “وابسته به هیچ حزب یا کشوری نیست” و هیچ ارتباطی با دیگر گروه‌ها در سوریه ندارد. این گروه خود را یک جنبش انقلابی و ملی‌گرا با بعد ناسیونالیستی عربی معرفی می‌کند که پروژه سیاسی خاص خود را برای ایجاد دولتی قوی و حامی آزادی دارد.
آغاز آشفته
در ۱۳ ژانویه، اولی‌الباس ادعا کرد که در حال اعزام خودروهای زرهی سبک و نیروها به قنیطره، سویدا، درعا، دمشق و حومه اطراف پایتخت است. چهار روز بعد، این گروه “به‌طور رسمی” اعلام کرد که “عملیات نظامی ما” علیه حضور اسرائیل در جنوب آغاز شده است.
اولین ادعای حمله اولی‌الباس در ۲۴ ژانویه منتشر شد و به شرح زیر بود: «یکی از گروه‌های وابسته به کتائب اولی‌الباس، بخشی از جبهه مقاومت اسلامی در سوریه، یک پهپاد را در منطقه «تل احمر» در حومه قنیطره در ۲۱ ژانویه سرنگون کرد. گزارش شده بود که این پهپاد اسرائیلی بوده است.»
در ۳۱ ژانویه، اولی‌الباس ادعای دوم خود را منتشر کرد و مدعی شد که به نیروهای اسرائیلی در روستای «ترنجه» در حومه شمالی قنیطره حمله کرده است. با این حال، این گروه نتوانست شواهدی برای این حمله ارائه دهد و حساب تلگرام اولی‌الباس بعداً در ۱۴ فوریه این حادثه را رد کرد.
همکاری با جبهه‌های دیگر
در ۱۹ فوریه، گروه اولی‌الباس اعلام کرد که دو فرمانده ارشد آن، «مهند البقری» و «محمد منصور»، در جریان عملیاتی در نزدیکی مواضع رژیم صهیونیستی در منطقه قنیطره شهید شده‌اند. تنها دو روز بعد، در ۲۱ فوریه، این گروه به همراه دو گروه دیگر همسو با محور مقاومت ایران، یعنی «تیپ سپر ساحلی» به رهبری «مقداد فتحی» و نیروهای «أشباح روح المقاومه» به فرماندهی «عبدالحمید الشاملی»، از تشکیل یک ائتلاف جدید خبر دادند. این اتحاد بر مقابله با داعش، جریان‌های سلفی و همچنین دولت جدید سوریه متمرکز است و بازنشر رسمی بیانیه آن توسط اولی‌الباس، نشانه‌ای روشن از موضع تهاجمی این گروه‌ها در برابر حکومت کنونی دمشق به شمار می‌آید.
رسالت
اولی‌الباس خروج نیروهای رژیم صهیونیستی از جنوب سوریه را از وظایف اصلی خود میداند و با اشاره به تجاوزات اسرائیل از خط آتش‌بس ۱۹۷۳ و حملات گسترده به سوریه، خود را در خط مقدم مقابله با این اشغال معرفی کرده است. اولی‌الباس دولت موقت سوریه را به دلیل سکوت در برابر تجاوزات اسراییل، همدست دشمن میداند. در مقابل، مقامات صهیونیستی با هشدار نسبت به تهدید گروه‌های جدید، تأکید کرده‌اند که اجازه نخواهند داد هیچ نیروی خصمانه‌ای در نزدیکی مرزهایشان مستقر شود.
تصویر سوریه‌ی پسابحران
با وجود تمایل دونالد ترامپ به کاهش حضور نظامی آمریکا در غرب آسیا، حدود ۲۰۰۰ نیروی آمریکایی همچنان در سوریه مستقر هستند. پس از جنگ غزه، این نیروها با حملات مکرر گروه‌های شبه‌نظامی مواجه شدند که با خروج تدریجی آمریکا از عراق تا حدی کاهش یافت. اکنون با ظهور گروه “اولی‌الباس” و تلاش برای تقابل با نفوذ آمریکا و رژیم صهیونیستی در سوریه، آینده حضور واشنگتن در منطقه مبهم‌تر شده است.
سخنگوی وزارت خارجه آمریکا ضمن تأکید بر حمایت از حکمرانی فراگیر و صلح‌آمیز در سوریه، اعلام کرد واشنگتن اجازه نخواهد داد گروه‌های تروریستی در سوریه پایگاه پیدا کنند. با این حال، آمریکا همچنان تحریرالشام را یک گروه تروریستی میداند، حتی با وجود ادعای فاصله‌گیری آن از ایدئولوژی جهادی.
در این میان، پیچیدگی بیشتر سیاست آمریکا در سوریه ناشی از افزایش تنش با ایران است؛ تنشی که پس از خروج آمریکا از توافق هسته‌ای در ۲۰۱۸ تشدید شد. گروه اولی‌الباس، موضع ایران را دفاع از استقلال و مخالفت با سلطه‌طلبی آمریکا میداند و تأکید می‌کند که فشارها علیه تهران به دلیل تهدیدی است که برای موجودیت رژیم صهیونیستی ایجاد کرده است.
دیدگاه