سازش دوباره؛ زیر سایه طرح امارت الخلیل

در پی تشدید بحران‌ها و ناکامی‌های تشکیلات خودگردان فلسطین، گروهی از شیوخ طایفه‌ای پرنفوذ در منطقه الخلیل در کرانه باختری، با انتشار نامه‌ای رسمی، خواستار خروج از ساختار سیاسی فعلی و شکل‌دهی به امارتی محلی تحت عنوان «امارت الخلیل» شده‌اند. این طرح که به وزیر اقتصاد صهیونیست‌ها «نیر برکات»، ارائه شده، بر پایه‌ی برقراری روابط صلح‌آمیز، توسعه منطقه‌ای و ایجاد ناحیه‌ای اقتصادی با محوریت همکاری با تل‌آویو تنظیم شده است.

در این چارچوب، شیوخ مذکور ضمن به‌رسمیت شناختن «اسرائیل» به عنوان «دولت ملت یهود»، از پیمان ابراهیم به عنوان نقشه راه همزیستی نام می‌برند و خواستار حمایت ایالات متحده و شخص دونالد ترامپ برای پیشبرد این پروژه شده‌اند. پیشنهاد آن‌ها نه‌تنها نشانه‌ای از نارضایتی عمیق نسبت به عملکرد تشکیلات خودگردان است، بلکه بیانگر تلاش برای بازتعریف نظم سیاسی فلسطینی با اتکا به ساختارهای سنتی قبیله‌ای است.

این طرح در زمانی مطرح شده که امید به راه‌حل دوکشوری پس از وقایع ۷ اکتبر ۲۰۲۳ و جنگ‌های متعاقب آن به حداقل رسیده و در نتیجه، فضا برای راه‌حل‌های بدیل مانند «امارت‌های محلی» باز شده است. گزارش پیش‌رو به بررسی ابعاد مختلف این ابتکار بی‌سابقه، واکنش‌ها و چالش‌های آن می‌پردازد.

ماهیت طرح امارت الخلیل
رهبران پنج طایفه اصلی در الخلیل با هدایت «شیخ ودیع جعبری»، در نامه‌ای رسمی خواستار تشکیل امارتی مستقل از تشکیلات خودگردان فلسطین شده‌اند. در این نامه آمده است که این امارت، محدوده‌ی سرزمینی رژیم را به عنوان «دولت ملت یهود» به‌رسمیت خواهد شناخت و انتظار دارد رژیم نیز امارت الخلیل را به عنوان نماینده اعراب این منطقه بپذیرد. شیوخ مذکور تأکید دارند که توافق اسلو تنها منجر به فساد، خشونت و فروپاشی اقتصادی شده و اعتبار سیاسی ندارد.

محورهای عملیاتی طرح
این پیشنهاد شامل ایجاد منطقه اقتصادی خودگردان به مساحت ۱۰۰۰ هکتار در مرز با اراضی اشغالی است که در مرحله نخست ۱۰۰۰ کارگر فلسطینی را دربر می‌گیرد و در صورت موفقیت، این تعداد به ۵۰ هزار نفر افزایش خواهد یافت. شیخ جعبری تأکید دارد که طرح آنان شامل «سیاست تحمل صفر» در برابر تروریسم است و از ساختارهای قبیله‌ای برای تضمین امنیت استفاده خواهد شد.

رویکرد طایفه‌ای در برابر ساختارهای رسمی
در مقابل ساختار سیاسی رسمی فلسطینی که توسط سازمان آزادی‌بخش و بعدتر تشکیلات خودگردان تعریف شده، شیوخ طرح خود را بر اساس مشروعیت سنتی طایفه‌ای بنا کرده‌اند. آنان بر این باورند که قدرت‌های بیرونی ساختاری تحمیلی به فلسطینیان داده‌اند و اکنون زمان بازگشت به رهبری محلی و بومی است. آن‌ها با ارجاع به مثل عربی «فقط گوساله‌های دهکده زمین را شخم می‌زنند» نشان می‌دهند که بیگانگان از جمله درک درستی از نیازها و واقعیات محلی ندارند.

واکنش تل‌آویو و طرف‌های مرتبط
نیر برکات، وزیر اقتصاد رژیم، از حامیان اصلی طرح است و این مذاکرات را با اطلاع دولت پیش برده است. او طرح را جایگزینی عملی برای دو راه‌حل شکست‌خورده‌ی دوکشوری و یک‌کشوری می‌داند. پژوهشگر صهیونیستی «مردخای کدار» که از حامیان طرح امارات فلسطینی است، نقش مهمی در پیوند زدن شیوخ با مقامات صهیونیستی داشته و معتقد است که الخلیل می‌تواند الگوی موفقی برای دیگر شهرهای کرانه باختری باشد.

چالش‌ها و موانع
با وجود حمایت سیاسی، نهادهای امنیتی رژیم مانند شین‌بت و بخشی از ارتش به طرح بدبین هستند. نگرانی آن‌ها از این است که ساختارهای قبیله‌ای توانایی کنترل سلاح، مقابله با تروریسم یا مدیریت جامع منطقه را ندارند. همچنین برخی تحلیل‌گران نظامی معتقدند که نبود اقتدار مرکزی منجر به هرج‌ومرج خواهد شد. از سوی دیگر، هنوز برخی گروه‌ها و ساکنان محلی در الخلیل مخالفت خود را با این طرح ابراز کرده‌اند و آن را بی‌اعتبار و نماینده همه مردم نمی‌دانند. فلسطینیان طرفدار تشکیلات خودگردان نیز ممکن است با مقاومت یا حتی برخوردهای امنیتی پاسخ دهند.

جمع‌بندی
طرح تشکیل امارت الخلیل به رهبری شیوخ قبیله‌ای، تلاشی جاه‌طلبانه برای بازسازی ساختار حکمرانی در کرانه باختری است که با عبور از تشکیلات خودگردان و مدل دوکشوری، بر همزیستی عملی با رژیم و توسعه اقتصادی متمرکز شده است. هرچند این طرح از منظر برخی بازیگران صهیونیستی و عربی امیدبخش است، اما اجرای آن با چالش‌های امنیتی، اجتماعی و سیاسی جدی مواجه است. آینده این ابتکار به میزان حمایت داخلی، پذیرش منطقه‌ای و نقش‌آفرینی بازیگران بین‌المللی به‌ویژه ایالات متحده وابسته خواهد بود. به نظر می‌رسد، این طرح در راستای ایجاد یک جریان محتاط‌تر در داخل تشکیلات خودگردان عمل کند؛ همانند آنچه که برخی نظریه‌پردازان صهیونیست برای کنار زدن تشکیلات خودگردان می‌خواستند.

منابع:
Top West Bank sheiks propose recognizing the state of Israel, leaving Palestinian
A New Palestinian Offer for Peace With Israel