سودای سوزان سویدا؛ واکاوی مارپیچ فرقه‌ای شکننده در سوریه پسا اسد

امروز، این تعادل شکننده به‌دلیل بحران‌های امنیتی و سیاسی منطقه، به‌ویژه در سوریه و استان سویدا که مرکز دروزی‌هاست، به چالش کشیده شده است. خشونت‌ها و درگیری‌های اخیر با عشایر بدوی و دخالت رژیم صهیونیستی، فشارهای سنگینی بر این جامعه وارد کرده و موجب افزایش بی‌اعتمادی به دولت انتقالی سوریه شده است. دروزی‌ها با حفظ سنت‌های سخت‌گیرانه و تلاش برای بقا در محیطی متلاطم، اکنون در تقاطع تنش‌های منطقه‌ای و فرامنطقه‌ای قرار گرفته‌اند و آینده آنها به میزان زیادی وابسته به روند تحولات سیاسی و امنیتی در سوریه و مناسبات قدرت در خاورمیانه است.

در ماه‌ها و هفته‌های گذشته تنش‌ها در استان سویدا، قلب استان جمعیت دروزی‌های سوریه به‌سرعت افزایش یافت. این دور تازه خشونت‌ها ظاهراً با یک سلسله گروگان‌گیری و حمله انتقام‌جویانه میان عشایر سنی بدوی و شبه‌نظامیان محلی دروزی آغاز شد. وقتی اوضاع از کنترل خارج به نظر رسید، دولت انتقالی مستقر در دمشق برای مهار درگیری‌ها، نیرو فرستاد؛ اما دروزی‌ها به‌دلیل بی‌اعتمادی عمیق به دولت اسلام‌گرا و تجربیات گذشته از نبرد با مبارزان سنی، با این نیروها جنگیدند. از سوی دیگر، گزارش‌هایی مبنی بر قتل عام مجروحان در بیمارستان ملی سویدا توسط اعضای گروه «انصار التوحید» وابسته به نیروهای دولتی منتشر شد. صدها خانه و مغازه توسط گروه‌های مسلح مرتبط با وزارت دفاع، از جمله «احرار الشرقیه»، «الأمشاط» و «گردان عبدالرحمن» غارت و به آتش کشیده شدند. همچنین قتل‌عام در مهمانسرای رضوان در سویدا به نیروهای دولتی نسبت داده شد.

پست‌های شبکه‌های اجتماعی و گزارش‌های تأیید‌نشده از سرکشی نظامیان به خانه‌ها و کشتار غیرنظامیان اوضاع را بیشتر ملتهب کرد و ترس از تکرار فاجعه‌ای شبیه کشتار علوی‌ها در مارس را برانگیخت. مداخله رژیم نیز شعله‌ها را دامن زد؛ ابتدا تانک‌های دولتی در سویدا و سپس ساختمان وزارت دفاع در دمشق هدف حمله قرار گرفت. مقامات صهیونیستی دلیل این حملات را حفاظت از اقلیت دروزی در سوریه اعلام کردند، اما خود جامعه دروزی سوریه در این‌باره دچار شک و تردید است و برخی نسبت به نیت‌های نهایی رژیم بدگمان‌اند.

رقابت ژئوپولیتیک ترکیه و رژیم صهیونیستی در جنوب سوریه

ترکیه و رژیم صهیونیستی هر دو در حال رقابت بر سر کنترل گذرگاه‌های تجاری و مسیرهای ترانزیتی از جنوب سوریه به اردن و خلیج‌فارس هستند. ترکیه که روابط نزدیکی با دولت جدید دمشق برقرار کرده، در تلاش است نفوذ خود را از شمال به جنوب سوریه گسترش دهد و با استفاده از مرزهای اردن، مسیرهای جایگزین صادراتی به خلیج‌فارس ایجاد کند. از سوی دیگر، صهیونیست‌ها از بی‌ثباتی جنوب سوریه برای مقابله با نفوذ ایران بهره می‌برد و در این مسیر، به ایجاد روابط با اقلیت‌هایی مانند دروزی‌ها و کردها می‌پردازد. در دیدارهای محرمانه مقامات ارشد ترکیه و رژیم در باکو، توافق بر ایجاد خط ارتباطی مستقیم برای جلوگیری از حوادث نظامی در سوریه حاصل شد، اما تنش‌ها و درگیری‌های خونین در استان سویدا و حملات هوایی رژیم به دمشق نشان داد که اختلافات عمیق‌تر از آن است که گفت‌وگوها بتوانند سریعاً آنها را حل کنند. ترکیه که از توان تجهیزاتی و سیاسی محدودی در سوریه برخوردار است، ترجیح می‌دهد بحران را از طریق دیپلماسی و فشار بر آمریکا مدیریت کند و از مواجهه مستقیم با صهیونیست‌ها اجتناب ورزد، چرا که هر گونه درگیری نظامی می‌تواند روند بازسازی سوریه را مختل کرده و به ضرر منافع اقتصادی و سیاسی آن تمام شود.

دکترین پیرامونی رژیم و تضعیف جهان عرب

رژیم صهیونیستی از ابتدای تأسیس خود بر پایه دکترین «پیرامونی» که توسط بنیان‌گذاران آن همچون دیوید بن‌گوریون تدوین شده بود، سیاست تضعیف وحدت عرب‌ها را با ایجاد ائتلاف با قدرت‌های غیرعرب منطقه‌ای (مانند ترکیه، ایران و اتیوپی) و بهره‌برداری از اختلافات داخلی اقلیت‌های قومی و مذهبی در کشورهای عربی پیگیری کرده است. سوریه به عنوان پرجمعیت‌ترین کشور عربی هم‌مرز با فلسطین و با پیوندهای تاریخی و معنوی عمیق به مسئله فلسطین، محور اصلی این استراتژی باقی مانده است. صهیونیست‌ها طی سال‌های اخیر با تقویت روابط با اقلیت‌های دروزی و کرد در سوریه، قصد دارد از طریق شکاف‌های داخلی کشور را به سمت تضعیف و تجزیه سوق دهد. نخست‌وزیر رژیم، بنیامین نتانیاهو، در سخنرانی نظامی خود، سیاست‌های پس از سقوط اسد را به وضوح بیان کرد: جلوگیری از استقرار نیروهای دولت جدید در جنوب دمشق، حمایت از اقلیت دروزی و تعهد به اشغال طولانی‌مدت بلندی‌های جولان. این رویکرد هدفمند، تبدیل سوریه به کشوری شکست‌خورده و بی‌ثبات است تا از هرگونه تهدید بالقوه علیه رژیم جلوگیری شود. استفاده از سیاست «اتحاد اقلیت‌ها» و تشدید شکاف‌های فرقه‌ای به‌عنوان ابزاری برای تقسیم و حکومت، پیشینه‌ای طولانی در استراتژی‌های صهیونیستی دارد.

سوریه جولانی و چالش‌های داخلی

دولت جدید سوریه به ریاست احمد الشرع، با وجود محدودیت‌های نظامی، اقتصادی و سیاسی، واکنش متعادل و حساب‌شده‌ای به اقدامات رژیم نشان داده است. الشعار ضمن محکومیت حملات هوایی و تجاوزات، بر حفظ تمامیت ارضی تأکید کرده و تلاش می‌کند با دیپلماسی منطقه‌ای، به ویژه تقویت ائتلاف با اردن و کشورهای عربی، در برابر سیاست‌های توسعه‌طلبانه رژیم بایستد. با این حال، سیاست پرهیز از درگیری مستقیم و تمایل به راه‌حل‌های دیپلماتیک می‌تواند مشروعیت داخلی وی را در درازمدت تضعیف کند و به صهیونیست‌ها فرصت دهد به توسعه نفوذ و اشغال خود ادامه دهد. در این شرایط، مقابله مؤثر با تهدیدات رژیم نیازمند اقدام جمعی و هماهنگی کشورهای عربی و جامعه بین‌المللی است تا از فروپاشی بیشتر سوریه و افزایش بی‌ثباتی منطقه جلوگیری شود.

گسترش جاه‌طلبی‌های رژیم صهیونیستی

امروز رژیم صهیونیستی فراتر از سوریه به دنبال نفوذ در کل «حاشیه» منطقه، به ویژه ایران و پاکستان است. برخی نئوکان‌ها و تحلیل‌گران صهیونیستی خواستار تجزیه ایران بر اساس شکاف‌های قومی و مذهبی شده و برنامه‌هایی برای بهره‌برداری از این اختلافات دارند. توافق‌های ابراهیم نیز نه صرفاً صلح، بلکه ابزاری برای تثبیت سلطه صهیونیست‌ها به عنوان مرکز اقتصادی، امنیتی و فناوری منطقه است. این سیاست‌ها، که به جای شراکت، سلطه و تحمیل هزینه‌ها را دنبال می‌کنند، موجب افزایش مخالفت‌ها و اتحاد کشورهای منطقه از جمله ایران، ترکیه و پاکستان علیه رژیم شده است.

این استراتژی رژیم به‌طور فزاینده‌ای به اشتباه مهلکی تبدیل شده است؛ زیرا هر چه دامنه نفوذ و سلطه صهیونیست‌ها گسترش می‌یابد، دشمنان بیشتری در منطقه شکل می‌گیرند و کشورهایی مانند ایران، ترکیه و پاکستان، رژیم صهیونیستی را نه فقط مزاحم، بلکه تهدیدی مستقیم می‌دانند. تجاوزات و خشونت‌های ارتش رژیم در غزه، دمشق، بیروت، صنعا و تهران برخلاف اهداف آن رژیم، موجب اتحاد و همبستگی عمیق‌تر مردم منطقه علیه صهیونیست‌ها شده است. تاریخ بارها نشان داده است که امپراتوری‌های استعماری دوام نمی‌آورند و همان‌گونه که مردم این منطقه فاتح صلیبی‌ها و استعمارگران بوده‌اند، امروز نیز در برابر دکترین سلطه‌طلبانه رژیم صهیونیستی خواهند ایستاد.

منابع:

1. https://www.washingtonpost.com/world/2025/07/17/israel-syria-druze-attack/
2. https://www.theguardian.com/world/2025/jul/18/more-violence-erupts-in-syrias-druze-heartland-as-tribal-groups-reinforce-local-bedouin
3. https://www.nytimes.com/2025/07/18/world/middleeast/who-are-druse-syria-israel-clashes.html
4. https://www.washingtoninstitute.org/policy-analysis/pursuing-israel-syria-detente-post-assad
5. https://www.csis.org/analysis/violence-escalates-israel-intervenes-southern-syria
6. https://www.middleeasteye.net/opinion/damascus-gaza-israels-doctrine-hegemony-fatal-flaw
7. https://thecradle.co/articles/battle-in-suwayda-where-israel-and-turkiye-clash-over-syrias-trade-routes
8. https://www.washingtonpost.com/world/2025/07/17/syria-israel-druze-border/
9. https://apnews.com/article/druze-syria-religious-sect-2c989a5397c5e04474cef7bd9a37c40b?__cf_chl_rt_tk=5JchtEfIcPtDTbrCoJapZ91RhXRsgmmgiDMqNZE6R4U-1752921424-1.0.1.1-UDWYIzUovSA6IHVMilefEYYS5rD3BmPUa5VuAWNhesw
10. https://www.middleeasteye.net/news/turkey-doesnt-have-many-options-against-israel-syria
11. https://thecradle.co/articles/syrian-druze-confront-new-attacks-after-sharaa-declares-suwayda-ceasefire