بیشتر از یک سال از تحریم قطر توسط عربستان میگذرد؛ چه کسی برنده ی واقعی این تحریم است؟

روابط پرتنش قطر و عربستان طی سالهای اخیر همواره متاثر از حمایت قطر از اخوان المسلمین و ضدیت عربستان با این موضوع و همچنین قلدری و میل به استقلال خواهی بیشتر از سوی قطر و اعمال زور و فشار از سوی عربستان سعودی برای محدود کردن دامنه فعالیت های قطر بوده است.

رد پای این مسئله به روشنی در روابط بین دو کشور بین سالهای ۲۰۰۰ تا ۲۰۰۸ میلادی،

در جریان ماجرای “بهار عربی” و بعد آن،

پشتیبانی و حمایت قطر از جریان هایی نظیر اخوان المسلمین، طالبان و …

در جریان ماجرای “بحران سوریه” و اختلافات عربستان و قطر در این خصوص و برخی مسائل دیگر به وضوح مشخص است.

تحریم قطر توسط عربستان از ژوئن سال ۲۰۱۷(خرداد ۹۶) آغاز شد؛ هرچند که هیچگاه به روشنی دلیل این تحریمهای همه جانبه مشخص نشد اما گفته میشود ماجرای به گروگان گرفته شدن تعدادی از شکارچیان خانواده سلطنتی قطر در جنوب خاک عراق توسط نیروهای مقاومت و به دنبال آن، توافق قطر با ایران بر سر آزادی این افراد و تخلیه اهالی فوعه و کفریا در سوریه و توافقاتی که قطر برای هماهنگ کردن این موضوع با گروه های مسلح در سوریه مانند تحریرالشام و احرارالشام انجام داد و همچنین انتشار اظهارات امیر قطر در ستایش از ایران بعنوان یک قدرت اسلامی و منطقه ای که بازتاب داخلی و بین المللی گسترده ای را در بر داشت؛ جرقه هایی بود که برای به آتش کشیدن روابط تیره و تار قطر و عربستان کافی به نظر میرسید.

از پانزدهم و شانزدهم خرداد سال ۹۶ عربستان سعودی و بالطبع به خواست عربستان کشورهای بحرین، امارات، مصر، دولت مستعفی منصور هادی (از جانب یمن)،مالدیو و موریتانی و چاد(چاد تا سال ۲۰۱۸) روابط خود را با کشور قطر بطور کامل قطع کردند.

کشورهای اردن، جیبوتی و نیجر نیز سطح روابط خود را با قطر کاهش دادند.

عربستان تمامی مرزهای آبی، خاکی و هوایی خود را بروی قطر بست. همچنین امارات، بحرین و مصر نیز آسمان خود را برای عبور هواپیماهای قطری بستند.

تحریم هوایی قطر توسط ائتلاف سعودی

تصویر چپ: پروازهای قطر در بازه زمانی ۲۰تا۲۷ می ۲۰۱۷ (قبل از تحریم هوایی)

تصویر راست: پروازهای قطر در بازه زمانی ۲۰تا۲۷ ژوئن ۲۰۱۷ (پس از تحریم هوایی)

عربستان سعودی اعلام کرد که قطر را بدلیل حمایت این کشور از تروریسم و نقض توافق شواری همکاری خلیج(فارس) تحریم کرده است و جهت رفع تحریم ها از قطر خواست تا به شروط ۱۳گانه شورای همکاری خلیج فارس از جمله قطع روابط دیپلماتیک با ایران عمل کند.

برای اطلاعات بیشتر یادداشت: “سرآغاز تقابل اخوانیسم و وهابیسم، تقسیم بلوک قدرت در منطقه” را مطالعه فرمایید.

شروطی که در واقع بندهای تحقیر قطر بود و مشخصا قطر از پذیرش این موضوع سرباز زد.

در هر صورت تحریم های همه جانبه ائتلاف سعودی علیه قطر ادامه داد؛ اما چه کسی برنده ی واقعی این تحریم است و چه کسانی متضرر؟

در پی تحریم های عربستان علیه قطر، مسیرهای جایگزین از سمت شمال برای قطر گشوده شد.

وزارت خارجه قطر پس از تحریمها در اظهار نظری اعلام کرد که “درباره تامین بلند مدت تمامی مواد لازم برای کشور قطر با برادران ایرانی خود به توافق رسیده ایم.”

درست یک روز بعد از این خبر، اولین محموله از کمک های مواد غذایی توسط بوئینگ ۷۴۷ هما از ایران برای قطر ارسال شد.

برای درک بهتر ماجرا و تاثیر این تحریم ها بر کشورهای منطقه به متن زیر دقت فرمایید:

ایران:
پس از تحریم ها و در دوره ی یک ساله روابط تجاری ایران با قطر ۱۱۷% افزایش پیدا کرد و قرار دادهای دوجانبه در خصوص تجارت و نقل انتقال بین طرفین منعقد شد و هزینه ارسال کالا از طریق مرزهای زمینی و آبی ایران به قطر را تا ۸۰% کاهش داد.

روابط دیپلماتیک قطر با ایران افزایش یافته است و اکنون روابط ایران با قطر در بهترین حالت خود در سالهای بعد از انقلاب قرار دارد.

ترکیه:

صادرات ترکیه به قطر طی ۴ماه تا ۹۰% افزایش پیدا کرد؛ و در سال ۲۰۱۶-۲۰۱۷ میزان صادرات به قطر شاهد افزایش ۵۰% بود.

قطر میزان سرمایه گذاری های خود در ترکیه را افزایش داد و ترکیه با ایجاد یک مکانیسم اینترنتی این فرصت را برای شهروندان قطری فراهم آورد تا بتوانند با خرید آنلاین از قطر محصولات خود را دریافت کنند.

پاکستان:

میزان صادارت پاکستان به قطر ۶۴% افزایش پیدا کرد و یک خط دریایی مخصوص بین بندر کراچی پاکستان و بندر حمد راه اندازی شد.

عمان:

کشور عمان تبدیل به بندرگاه اصلی و ورودی آبی کشور قطر شد؛ دو خط آبی مجزا و مستقیم از دو بندر صلاله و صحار عمان به بندر حمد قطر راه اندازی شد و اکنون بیشتر کالاهای خارج از خلیج فارس از طریق این دو بندر برای قطر ارسال میشود.

اما در طرف مقابل

امارات:

بندر جبل علی امارات تا پیش از تحریم ها وارد کننده ۸۰% از کالاهای قطر بود اما اکنون این کالاها در بنادر عمان و ایران تخلیه میشوند.

قطر بندرگاه ورودی اصلی خود را از امارات به کشور عمان تغییر داد.

کارخانه های تولید کننده مواد غذایی صادرات خود به قطر را قطع کردند و کالاهای ایرانی و ترکی جای آنها را گرفت.

بخش های ساخت و ساز نیز تحت تاثیر منفی قرار گرفت.

عربستان سعودی:

بارزترین ضرر عربستان آن است که در وهله اول، تحریم های قطر موفق نشدند دستاورهای مورد دلخواه و مورد نظر عربستان سعودی را برآورده کنند.

مشخصا با افزایش فشارها بر قطر و تحریم این کشور، کشور قطر به سمت ایران و ترکیه بیشتر از پیش متمایل شد و نفوذ منطقه ای ایران و ترکیه افزایش یافت.

در لجبازی عربستان مشخص شد که هیچ نقشه ی جایگزینی از سوی عربستان تدبیر نشده است.

هنوز آمار دقیقی از خسارت های تجاری عربستان سعودی در قبال قطع رابطه با قطر در دسترس نیست.

سازمان شورای همکاری خلیج:

این موضوع باعث دو دستگی بین کشورهای عضو سازمان شورای همکاری خلیج شد و تاکنون چشم اندازی روشنی برای حل این موضوع دیده نمیشود.

همچنین محبوبیت و صلاحیت منطقه ای و بین المللی “سازمان شورای همکاری خلیج” زیر سوال رفته است.

پی نوشت: اطلاعات عددی درج شده در یادداشت مربوط به خرداد میباشد و طبیعتا با توجه به ادامه روند تحریم قطر، بر میزان ارقام افزوده شده است.