کشتار “خوجالی” (Xocali/Khojaly) از دوربین آوینی قره باغ ؛ قسمت اول

هفته گذشته بنا بود مطلبی برای معرفی شخصیت بی نظیر شهید چنگیز مصطفایف (ازین به بعد در مقاله مختصرا “چنگیز” نام برده می شود) بنویسم، مطلب آماده شد و برای انتشار تحویل مدیر وبسایت تحولات جهان اسلام گردید اما در مرحله ویرایش نهایی، هنگامی که به دنبال محل و تاریخ دقیق یکی از ویدیو ها بودم به مطالب حیرت آوری برخوردم که مطمئنا بخشی ازین مطالب برای بار اول است که در یک رسانه فارسی زبان منتشر می شود گرچه در صحبت با تعدادی از مدیران کانالها و صفحات آذربایجانی هم متوجه شدم این مطالب برای آنها هم جدید و عجیب است.

آنچه پیش روی دارید غالبا مستند به مدارک و اشخاص آذربایجانی است و حتی المقدور سعی بر این بوده که ادعاهای طرف ارمنی مورد استناد قرار نگیرد.

قسمت اول: شهید “چنگیز مصطفایف” (Cingiz Mustafayev) آوینی قره باغ

چنگیز جوان خوشتیپ و قد بلند آذری، عاشق دوربین است. چنگیز در چند فیلم و سریال اتحاد جماهیر شوروی در نقش جوان بزن بهادر و نقش های مثبت، نقش آفرینی می کند (تصویر شماره ۱) . اولین آلبوم آذری به سبک موسیقی “هیپ هاپ” را منتشر می کند (تصویر شماره ۲). تحصیلات پزشکی را به اتمام می رساند و علی رغم تمام مخاطرات ممکن (خطر اعدام توسط شوروی) در ماجرای ۲۰ ژانویه ۱۹۹۰ زخمیهای ارتش باکو را درمان می کند.

تصویر شماره ۱ – چنگیز در فیلم سینمایی روسی در اتحاد جماهیر شوروی

تصویر شماره ۲ – چنگیز در حال اجرای موسیقی

به دنبال دوربین به هر جا سرک می کشد. او یکی از معدود خبرنگارانی است که از اجتماعات سال ۱۹۸۹-۱۹۹۰ در میدان آزادی “باکو” فیلم برداری می کند.(تصویر شماره ۳)
با آغاز جنگ قره باغ چنگیز که هم زمان برای DR-PRESS ( آژانس خبری مسکو) و AZ TV (تلوزیون دولتی جمهوری آذربایجان ) و ABC NEWS کار می کند. به علت محدودیت هایی که مسئولین تلوزیون دولتی برای او ایجاد میکنند آژانس خبری ANS را تاسیس می کند. چنگیز و برادرش “وحید” این تلوزیون را با هم اداره میکنند. در تمام سالهای فعالیت این شبکه مقامات آذربایجان بنا به دلایلی که بعدا به آن اشاره خواهد شد، تلوزیون ANS را به سختی تحمل میکردند تا اینکه به دنبال پخش مصاحبه ای از “فتح الله گولن” پس از کودتای سال ۲۰۱۶ ترکیه، در حالی که وحید مصطفایف ( برادر چنگیز) مالک آن بود، برای همیشه تعطیل شد.

تصویر شماره ۳ – سال ۱۹۹۰ چنگیز مصطفایف در جمع دهها هزار نفری مردم باکو در میدان آزادی
و زنی که با سر کردن چادر به آزادی رسیده است.

بنا به آنچه وحید مصطفایف در خاطرات خود در سال ۱۹۹۹ منتشر کرد، چنگیز در طول ۸ ماه حضور در جبهات قره باغ ۱۸ فیلم مستند ساخته است.

چنگیز سرانجام در ۱۵ ژوئن ۱۹۹۲ در خط مقدم جبهه در نزدیکی روستایی به اسم “نخجوانیک” در حالی که از درگیری نفس گیر نیروهای آذری و ارمنی فیلم برداری می کرد به شهادت می رسد.

در مورد شهادت چنگیز ابهاماتی وجود دارد و برخی معتقدند، نیروهای آذری به عمد چنگیز را به شهادت رسانده اند (از جمله کمیته حمایت از خبرنگاران CPJ مستقر در نیویورک ادعا میکند مرگ چنگیز مشکوک بوده است : اینجا ).

در ادامه مشخص خواهد شد که منشا امکان طرح چنین ادعاهایی چیست.

چنگیز و برادرش وحید در تمام جبهه ها حضور دارند و دقیقا مطابق با شعار معروف رادیو تلوزیون ANS ( دقیق، بدون سیاه نمایی و با وجدان) اخبار دقیق را از عمق جبهات مخابره می کنند و در مواردی که AZtv مانع انتشار اخبار می شود با کمترین محافظه کاری خبر را در ANS به مردم می رسانند. وحید در مورد این مانع تراشی ها در یادداشت خاطرات خود می نویسد:
“روزی مرا به وزارت دفاع فراخواندند، وزیر دفاع به من گفت : اگر یک بار دیگر تو را در قره باغ ببینم دستور می دهم با گلوله تو را بکشند. و سپس محافظین وزیر مرا کتک زدند.”

خاطره را به زبان انگلیسی و آذری در اینجا بخوانید:

Documenting the Horrors of Karabakh, Chingiz Mustafayev in Action

دلیل این دشمنی ها با تیم خبری چنگیز را باید در تفاوت اخبار منتشره در AZ TV و اخبار ANS TV جستجو کرد. گزارشهای خبرنگاران دولتی و نظامی همگی با محتوای “رشادتها”، “دلاوریها” و “فتوحات” نیروهای نظامی آذربایجان تولید می شد و گزارشگران باید شخصیتهایی مثل “رامبو” از فرماندهان تولید می کردند. اما چنگیز و وحید به دنبال روایت واقعیات جنگ بودند. چنگیز بارها از صحنه گریز انبوه نظامیان از جبهات فیلم برداری و مخابره می کند.

ویدیو شماره ۱ – چنگیز مصطفایف در خروجی شهر Laçın به جر و بحث با نظامیان فراری از جبهه میپردازد.

در (ویدیو شماره ۱) در جاده ای در خروجی شهر لاچین Laçin چنگیز با دوربین خود مانع حرکت کاروان سربازان فراری می شود و در حالی که سربازان مجهز به چند نفربر و کامیون هستند با صدای بلند از آنها می پرسد :
چنگیز – چه کسی به شما فرمان عقب نشینی داده؟ کدام فرمانده به شما فرمان داده.
سرباز روی نفر بر- ما “بی صاحب” هستیم. می فهمی بی صاحب!
چنگیز – تمام شما ترسو هستید، شما زن هستین…

ویدیو شماره ۲ – وضعیت میدانی نیروهای مدافع لاچین

در ویدیو دیگر (ویدیو شماره ۲) چنگیز در شهر لاچین در حالی که با نظامیان باقی مانده در شهر در حال جر و بحث است به آنها میگوید:
چنگیز- مگر شما مصاحبه من با “رحیم” (منظور رحیم قاضیف/ rəhım qaziev وزیر دفاع ) را دیشب در تلوزیون ندید؟ رحیم به من گفت مجازات فراریان از جبهه تیرباران در محل است. بیخیال یک bmp شو بذارش تو خروجی لاچین هر کس فرار کرد یه گلوله بزن به کله ش.
سرباز – آقا فرمانده ها خیانت کردن به هر کس میگم برو سر پستت میگه فرمانده گفته نجنگید. فرمانده ها رو باید تیرباران کرد…

ویدیو شماره ۳ – چنگیز مصطفایف و نیروهای داوطلب و نظامیان مدافع شهر پس از فرار دست جمعی نظامیان آذربایجانی از شهر قبل از آغاز درگیری در لاچین Laçin
۱۵ می ۱۹۹۲

در نهایت چنگیز در ۱۵ می ۱۹۹۲ (ویدیو شماره ۳) که در شهر لاچین دیده می شود به صراحت اعلام میکند علی رغم اینکه هنوز ارامنه در اینجا حاضر نیستند و گلوله ای شلیک نشده تمام نیروهای نظامی از شهر گریخته و او و تعداد انگشت شماری از سربازان و نیروهای داوطلب که همگی در کادر دوربین دیده می شوند در شهر باقی مانده اند. صبح روز بعد شهر سقوط می کند.

شماره ۴ – درگیری چنگیز با نمایندگان پارلمان
موضوع: چرا خوابیدن نمایندگان را در تلوزیون نمایش داده ای
وحید برادر چنگیز و مالک رادیو تلوزیون ANS هم در ویدیو دیده می شود.

چنگیز که از این خیانت ها به ستوه آمده در مجلس ملی آذربایجان با نمایندگان درگیر میشود. (ویدیو شماره ۴)
-نماینده : چرا از خوابیدن نمایندگان فیلمبرداری کرده ای و در تلوزیون نمایش داده ای؟
-چنگیز: (در اوج عصبانیت) ارمنی ها در جبهه مردم را تار و مار میکنند و شما اینجا خوابیده اید! نخوابید تا در تلوزیون پخش نکنم. باز هم خوابیدن نمایندگان را در تلوزیون نمایش خواهم داد.
نکته جالب در این ویدیو این است که چنگیز آنقدر معروف شده که نمایندگان مجلس او را به اسم کوچک صدا میکنند و حتی از او حساب می برند.

چنگیز دقایق زیادی را در قلب جبهاتی با دوربین خود میجنگد که فرماندهان نظامی علی رغم برتری نفرات و ادوات، اسیر بازیهای سیاسی سیاست مداران باکو شده و فرار را بر جنگ ترجیح می دهند.
چنگیز ویدیو های زیادی از خیانت ها و بزدلیهای نیروهای آذربایجانی برای ثبت در تاریخ ضبط کرده است که مسلما پرداختن به همه آنها در این مقاله ممکن نیست اما دلیل اصلی این بی انضباطی ها در میدان جنگ را باید در جنگ قدرت سیاست مداران در باکو جست و جو کرد.

باکو فاقد یک “ارتش ملی” منسجم است و جناحهای سیاسی مختلف، نیروهای نظامی مخصوص خود را دارند که بدنه اصلی این نیرو ها متعلق به حزب “جبهه خلق آذربایجان” متمایل به ترکیه و دارای گرایشهای پانتورکیستی است. رهبران این حزب که اغلب در زمان حاکمیت کمونیستی شوروی، تجربه زندانهای سیاسی را داشتند، تحمل استقرار دولت کمونیستی وقت را ندارند. “ابوالفضل ایلچی بی” که رهبر جبهه خلق است؛ بعد از کنار زدن ایاز مطلبف (əyaz mütəllibov ) اولین رییس جمهور آذربایجان که دارای گرایشات کمونیستی است، به ریاست جمهوری می رسد و تنها یکسال بعد حیدر علیف سیاستمدار کهنه کار آذری که توانسته هدایت کامل نیروهای جبهه خلق را به دست گیرد، با خیانتها و کارشکنی های آشکار در جبهات جنگ، مخصوصا در جریان سقوط دو شهر راهبردی “آقدام” و “کلبجر” ابوالفضل ایلچی بی را به زیر می کشد و “رحیم قاضیف” وزیر دفاع او را در یک محاکمه فرمایشی به علت خیانت در جریان سقوط شهر شوشی به ۱۱ سال حبس محکوم می کند[ابتدا به مرگ، سپس با تخفیف به حبس ابد محکوم می شود و پس از تحمل ۱۱ سال حبس با رای شورای حقوق بشر اروپا، به عنوان زندانی سیاسی آزاد می شود.].

در بیان آشفتگی سیاسی و جنگ قدرت در باکو همین بس که بین سالهای ۱۹۹۱ تا ۱۹۹۳ وزارت دفاع ۶ !! وزیر و ریاست جمهوری ۳ رییس جمهور را تجربه کرده است.

ادامه دارد…
قسمت بعدی “کشتار خوجالی از نمای نزدیک“