سیطره شرکتها و پیمانکاران آمریکایی بر عراق
پس از حضور اشغالگران آمریکایی در عراق و بی ثباتی نظام سیاسی عراق با سقوط رژیم بعث، آمریکا ضمن حضور نظامی با توسعه شرکت های و پیمانکاران خود در عراق تقریبا در تمامی زمینه های اقتصادی، لجستیکی، رسانه ای، آموزشی و اجتماعی نفوذ کرد. به طوری که به زعم برخی تحلیل گران عراقی، آمریکا با شرکت های خود عراق را محاصره کرده است. آمریکا در تلاش است سایر شرکتها و پیمانکاران آمریکایی را به سرمایه گذاری در عراق ترغیب نماید. بدین ترتیب وابستگی امنیتی، اقتصادی و اجتماعی عراق به ایالات متحده را تشدید خواهد شد.
حضور و فعالیت شرکت ها و پیمانکاران آمریکایی در عراق در طول دو دهه گذشته رشد زیادی داشته است. این پدیده تحت تأثیر عواملی مانند شرایط امنیتی، تحولات سیاسی و فرصت های اقتصادی عراق برای آمریکایی ها بوده است. حضور این شرکتها در پروژه های عمرانی و زیرساختی، صنعت نفت، ارتباطات و فناوری، کشاورزی، حوزه بهداشت، درمان و خدمات اجتماعی و ورود شرکت های امنیتی و حافظتی صورت پذیرفته است. برخی از تحلیلگران عراقی معتقدند که عراق در محاصره شرکتهای آمریکایی قرار گرفته و برخی نیز این شرکتها را به عنوان «ارتش دیگر» آمریکا در عراق تلقی میکنند. در این گزارش به برخی از مهمترین شرکتهای آمریکایی و فعالیتشان در عراق میپردازیم.
شرکت Aegis Defence Services که با نام AEGIS شناخته میشود، شرکتی آمریکایی انگلیسی است که در افغانستان، امارات و عربستان سعودی نیز فعالیت داشته است. در قراردادی که وزارت دفاع آمریکا با عراق منعقد کرد این شرکت در پروژه های لجستیکی، آموزش نیروهای عراقی و عمران و بازسازی وارد همکاری شد.
شرکت AEGIS یکی از موفقترین شرکتهای امنیتی خصوصی آمریکایی است که در حوزه پشتیبانی های حفاظتی و مدیریت ریسک در مراکز دولتی و خصوصی عراق فعالیت میکند. این شرکت عمدتا در بغداد فعالیت دارد. این شرکت در حوزه های اقتصادی و تجاری عراق نیز وارد شده است و در سال ۲۰۲۲ وزارت خارجه آمریکا قراردادی ۱۰ ساله در حوزه خدمات حفاظتی و مدیریت ریسک را به این شرکت اعطا کرد.
شرکت Tetra Tech یکی دیگر از شرکتهای امنیتی آمریکا در عراق است. این شرکت دارای فعالیت گسترده در مناطق آزاد شده از دست داعش بوده و در پوشش فعالیت لجستیکی، به کشف و خنثی سازی مین و تله های انفجاری میپردازد. این شرکت با وزارت کشور عراق و ناتو همکاری دارد و به درخواست وزارت خارجه آمریکا در عراق مشغول به فعالیت شده است. دهها شرکت امنیتی و حافظتی دیگری که متعلق به آمریکا هستند در عراق حضور دارند و با سیستم امنیتی دولت عراق و آموزش هایی که به نیروهای عراقی ارائه میدهند در حال فعالیت اند.
علاوه بر حضور شرکتهای حفاظتی و امنیتی، شرکتهای اقتصادی و تجاری آمریکایی نیز فعالیت زیادی در عراق دارند. شرکت های آمریکایی فعال در حوزه بازرگانی، نقش مهمی در تسهیل جابجایی کالا بین عراق و سایر کشورها دارند. آنها در واردات محصولات از نقاط مختلف جهان به عراق و همچنین صادرات کالاهای عراقی به بازارهای بین المللی مشارکت دارند. همچنین در حوزه سرمایه گذاری شرکتهای آمریکایی در بخش هایی مانند انرژی، نفت و گاز، فناوری و تولید سرمایه گذاری میکنند.
از جمله شرکتهای آمریکایی که اخیراً سرمایهگذاریهای زیادی در عراق انجام داشته است، شرکت Honeywell است که سیستمهای حملونقل، اتوماسیون اداری و سیستمهای کنترل هوایی را تولید میکند. این شرکت دفتر رسمی در بغداد افتتاح کرده و قصد دارد دفاتر دیگری را در جنوب و شمال عراق در چند سال آینده افتتاح کند.
شرکت Exterran و ExxonMobil از شرکتهای مهم آمریکایی در حوزه انرژی و نفت و گاز هستند که گرچه چندین سال در مناطق شمالی عراق فعالیت داشتند، اما در نهایت بدون بهره برداری عراق از پروژه ها، عراق را ترک کردند. جنرال الکتریک یکی دیگر از بزرگترین شرکتهای آمریکایی در عراق است.
در فوریه ۲۰۲۳ عراق برای رفع مشکلات تولید برق با این شرکت یک قرار داد جدید بست. در خصوص این قرارداد دفتر نخست وزیری عراق اعلام کرد که وزارت برق این کشور در راستای رفع مشکلات خدماتی و افزایش تولید برق با شرکت انرژی جنرال الکتریک آمریکا قرارداد امضا کرده است و بر اساس این قرارداد، مراقبت و بهروزرسانی تمامی تجهیزات تولید انرژی، افزایش بهینهسازی و تاسیس نیروگاههای برق جدید به مدت ۵ سال بر عهده این شرکت خواهد بود.
آژانس توسعه بین المللی ایالات متحده یا به اختصار USAID نیز فعالیتهای گستردهای به خصوص در سالهای اخیر در عراق آغاز کرده است. USAID مخفف آژانس ایالات متحده برای توسعه بین المللی است. این آژانس مسئول ارائه کمکهای خارجی به کشورهای مختلف جهان است. این مجموعه در بخش های مختلف از جمله کشاورزی، بهداشت، آموزش، توسعه اقتصادی، محیط زیست و کمک های بشردوستانه فعالیت میکند. فعالیتهای این مجموعه در عراق در مشارکت مستقیم با شرکتهای بزرگ چند ملیتی، سرمایهگذاران، کسبوکارهای محلی، و سازمانهای اجتماعی و همچنین خدمات بهداشتی و آموزشی سازماندهی شده است. USAID با همکاری دولت عراق در طرحهای عمرانی و بازسازی، برای بیش از ۴۰۰ پروژه سرمایه گذاری به ارزش ۲.۳۹ میلیارد دلار تلاش کرده است. این مجموعه با همکاری پیمانکاران داخلی و خارجی در عراق در ساخت مدارس، مراکز بهداشتی و تصفیه خانه های آب فعالیت کرده است. این مجموعه همکاریهایی نیز در حوزه امنیتی با وزارت کشور عراق به خصوص در مناطق شمالی و غربی عراق داشته است.
با توجه به نیاز عراق به حضور سرمایه گذاران خارجی و نیاز شدید این کشور به برق و توسعه طرحهای گازی و پتروشیمی، به نظر میرسد تعداد این شرکتها در سالهای آینده افزایش یابد. دولت آمریکا نیز این شرکتها را برای سرمایه گذاری در عراق تریب میکند. «دیلاور سید» نماینده ویژه آمریکا در امور بازرگانی در سفری که به عراق داشت اعلام کرد که در حال حاضر ۴۷ شرکت آمریکایی در عراق فعالیت دارند و با توجه به مشکلات عراق در دهه گذشته بخش خصوصی آمریکا نیروی خوبی برای بهبود این وضعیت باشد. وی همچنین بیان کرد که محیط عراق برای شرکتها و پیمانکاران آمریکایی که به دنبال سرمایهگذاری هستند مساعد است.
بنابر آنچه گفته شد، شرکتها و پیمانکاران آمریکایی گستردگی زیادی در عراق دارند و به نظر میرسد با تشویق سایر شرکتها به سرمایه گذاری در عراق از سوی دولت آمریکا، شاهد ورود بیشتر این شرکتها به عراق باشیم. عدم ثبات سیاسی در عراق و چندپارگی جناح های سیاسی و ارتباطات عمیق اقلیم کردستان عراق با ایالات متحده باعث شده تا حاکمیت عراق نتواند استراتژی مناسبی در خصوص آمریکا اتخاذ نماید. بدون شک دیپلماسی آمریکایی ها در بعد نرم این فعالیتها به حاشیه راندن جریانات حامی مقاومت اسلامی و ضد استکباری در عراق و تبدیل این کشور به یک کشور اسلامی سکولار مانند ترکیه است. شبکه سازیها و نفوذ این شرکتهای آمریکایی از امور امنیتی گرفته تا فعالیتهای اقتصادی و اجتماعی و حتی کمکهای بشردوستانه، نه تنها تلاش آنها برای ایجاد ثبات در عراق نیست بلکه اقداماتی در دل پروژه آمریکایی شدن عراق و انحلال سیاسی مقاومت در این کشور به حساب میآید.
دیدگاه