پنج فعالیت­ سایبری داعش برای گسترش خلافت مجازی

گرچه سیطره داعش بر فضای میدانی ایجاد شده در سوریه و عراق در سال‌های اوج این گروه باعث قوت واحدهای رسانه‌ای آن شده بود اما در حال حاضر و با برچیده شدن تقریبا تمامی مناطق اصلی تحت تصرف داعش، این گروه فعالیت‌های خود را در حوزه‌های سایبری با جدیت بیشتری دنبال می‌کند. گروه تروریستی تکفیری داعش بصورت کلی فعالیت‌های سایبری خود را در پنج حوزه اساسی پیش می‌برد:

۱– تبلیغ و جذب نیرو: گروه‌های جهادی و به‌طور ویژه داعش، در استفاده از پلتفرم‌های آنلاین برای انتشار مطالب تبلیغاتی، از جمله فیلم‌ها، مقالات و پست‌های شبکه‌های اجتماعی فعال هستند. این مواد برای ترویج ایدئولوژی آنها، استخدام اعضای جدید و الهام بخشیدن به اعمال خشونت آمیز طراحی شده‌اند. به عنوان مثال هفته‌نامه “نباء” متعلق به داعش که پنجشنبه هر هفته منتشر می‌گردد به بررسی آخرین اخبار و تحولات میدانی و نیز تبلیغات برای جذب نیرو در کشورهای اسلامی می‌پردازد. همچنین تولیدات ویدئویی داعش نیز از طریق تلگرام، توئیتر، تریما و …. بصورت انبوه به اشتراک گذاشته می‌شوند.

گروه‌های جهادی از اینترنت برای انتشار مطالب تبلیغاتی که ایدئولوژی و اهداف آنها را ترویج می‌کند، استفاده می‌کنند. این مطالب اغلب شامل فیلم‌ها، مقالات، پادکست‌ها و اینفوگرافیک‌هایی است که فعالیت‌های آنها را به تصویر می‌کشد، پیروزی‌های آنها را به نمایش می‌گذارد و روایتی تحریف‌شده از اهدافشان ارائه می‌دهد. این تولیدات از حیث فنی کیفیت بسیار بالایی دارند و محتواب آنها با دقت ساخته شده است تا احساسات مخاطبان را برانگیزد و افرادی را که ممکن است با دیدگاه های افراطی آنها هسمو باشند، جذب شوند.

بسترهای آنلاین نقش بسزایی در تلاش برای جذب نیرو در داعش دارند. آنها از پلتفرم‌های رسانه‌های اجتماعی، برنامه‌های پیام‌رسانی رمزگذاری‌شده و انجمن‌های آنلاین برای شناسایی و جذب نیروهای بالقوه استفاده می‌کنند. آنها ممکن است از تاکتیک هایی مانند پیام رسانی هدفمند و رمز گذاری شده، درخواست‌های شخصی و ارتباط مستقیم برای ایجاد ارتباط با افراد استفاده کنند. این سازمان اغلب از نارضایتی‌ها، احساس بیگانگی فرد با جامعه‌ای که در آن زندگی می‌کند، مشکلات اقتصادی و بی‌ثباتی سیاسی و اجتماعی برای جذب افرادی که ممکن است مستعد افراط‌گرایی و عملیات‌های انتحاری باشند، سوء استفاده می‌کنند.

تبلیغات آنلاین سازمان‌های سلفی تکفیری از تکنیک‌های مختلف دستکاری روانی برای تأثیرگذاری بر افراد استفاده می‌کند. این مساله شامل جذابیت‌های عاطفی، شهادت در راه خدا، وعده بهشت و تمجید از خشونت علیه کفار است. آنها از سوگیری‌های شناختی، هویت اجتماعی و نیاز به تعلق استفاده می‌کنند تا به تدریج جهان بینی افراد بالقوه را شکل دهند و آنها را تشویق به کنش‌گری کنند. تبلیغات جهادی داعش با هدف الهام بخشیدن به افراد برای انجام اعمال خشونت آمیز در حمایت از دولت اسلامی (داعش) است. این امر ممکن است دارای تصاویر گرافیکی، شهادت‌ رزمندگان و وصیت‌نامه آنها و پیام‌های تحریف شده‌ای باشد که هرگونه عملیات انتحاری و انغماسی را شهادت خوانده و از آن به عنوان وسیله‌ای برای دستیابی به شکوه و پاداش ابدی نشان بهره برند. انتشار آنلاین چنین مطالبی می‌تواند به فرآیند خود رادیکال‌سازی کمک کند و افراد را برای انجام حملات در کشورهای خود یا سفر به مناطق درگیری برای پیوستن به داعش تشویق کند.

۲- بهره‌برداری از رسانه‌های اجتماعی: سازمان‌های جهادی از پلتفرم‌های رسانه‌های اجتماعی برای انتشار پیام‌های خود، دستیابی به مخاطبان گسترده‌تر و جذب افراد هم عقیده به هدف خود استفاده می‌کنند. آنها از پلتفرم‌هایی مانند توییتر، فیسبوک، یوتیوب و تلگرام برای ارتباطات و انتشار تبلیغاتی استفاده می‌کنند. بهره برداری از رسانه‌های اجتماعی جنبه مهمی از فعالیت‌های آنلاین داعش است. گروه‌های متعدد داعش از مناطق مختلفی مانند عراق، سوریه، یمن و آفریقا، از پلتفرم‌های رسانه‌های اجتماعی محبوب مانند توییتر، فیسبوک، یوتیوب و تلگرام برای گسترش دامنه دسترسی خود و برقراری ارتباط با مخاطبان گسترده‌تر استفاده می‌کنند. آنها حساب‌ها، صفحات، گروه‌ها و کانال‌هایی ایجاد می‌کنند تا پیام‌ها، ویدیوها و سایر مطالب خود را به اشتراک بگذارند. این پلتفرم‌ها به آن‌ها اجازه می‌دهند تا محتوای خود را به طور گسترده منتشر و با حامیان خود ارتباط برقرار کنند.

پلتفرم‌های رسانه‌های اجتماعی که حضور مجازی را برای سازمان‌های جهادی نظیر داعش فراهم کرده است، به آنها کمک می‌کند تا اعتبار کسب کرده و بیشتر دیده شوند. آن‌ها کانال‌ها و صفحاتی را ایجاد می‌کنند که نشان‌دهنده حضور و فعالیت گروه اصلی یا اعضای فردی آن‌ها است. اغلب از نام مستعار استفاده می‌کنند و قادر هستند که با دوستان خود تعامل داشته باشند، به سؤالات و شبهات پاسخ دهند و تبلیغات خود را تقویت نمایند.

پلتفرم‌های رسانه‌های اجتماعی به گروه‌های جهادی راهی برای جذب نیرو می‌دهند. آنها از ابزار فنی و تحلیل دیتای مختلف برای شناسایی و هدف قرار دادن افرادی استفاده می‌کنند که افراط گرایی را دوست دارند و زمینه‌های تبدیل شدن یه یک نیروی بالفعل تروریستی تکفیری در آنها وجود دارد. بستر شبکه‌های اجتماعی، شکل‌گیری شبکه‌ها و ارتباطات میان حامیان و اعضای گروه‌های تروریستی تکفیری را تسهیل کرده است.

به عنوان نمونه داعش توانسته است کانال‌ها و گروه‌های زیادی در تلگرام ایجاد کند که در آن افراد می توانند با یکدیگر تعامل داشته باشند، اطلاعات را به اشتراک بگذارند و در مورد ایدئولوژی های افراطی خود بحث نمایند. پس از مدتی نیز گروه‌ها و کانال‌های جدیدی ایجاد می‌شوند و با قرار دادن لینک‌های جدید، موارد قبلی حذف می‌شوند. این اقدام بصورت مکرر و پیاپی اتفاق می‌افتد و دیگر مهم نیست که یک کانال مرجع و مهم برای داعش وجود داشته باشد.

۳- رادیکالیزه شدن آنلاین: رادیکال‌سازی آنلاین به فرآیندی اطلاق می‌شود که طی آن افراد از طریق پلت‌فرم‌های آنلاین تحت تأثیر قرار می‌گیرند و رادیکال می‌شوند. آنها را به سمت اتخاذ ایدئولوژی‌های افراطی سوق داده می‌دهند و به طور بالقوه در ضریب دهی به فعالیت‌های خشونت‌آمیز شرکت می‌کنند. اینترنت زمینه مساعدی را برای رادیکالیزه شدن افراد فراهم کرده است. گروه‌های مختلف داعش از استراتژی‌های آنلاین مختلف، از جمله پیام رهبران و علمای سلفی تکفیری و تولیدات رسانه‌ای رمزگذاری‌شده برای تلقین افراط‌گرایی استفاده می‌کنند.

اینترنت دسترسی آسان افراد را به طیف گسترده‌ای از اطلاعات و دیدگاه‌ها، از جمله ایدئولوژی های افراطی که توسط داعش تبلیغ می شود، فراهم می‌کند. شبکه‌های اجتماعی و وب‌سایت‌های اشتراک‌گذاری ویدیو می‌توانند افراد را در معرض این محتوای افراطی قرار دهند. این محتوا شامل تبلیغات، سخنرانی‌ها، موعظه‌ها و روایت‌هایی هستند که خشونت و عدم تحمل وضع موجود را ترویج می‌کنند. رادیکال سازی آنلاین اغلب افرادی را هدف قرار می‌دهد که ممکن است در برابر پیام های افراطی آسیب پذیر یا مستعد باشند. این می‌تواند شامل افرادی باشد که احساس می‌کنند به حاشیه رانده شده‌اند، از نظر اجتماعی منزوی شده‌اند یا از شرایط اقتصادی خود سرخورده شده‌اند. گروه‌های جهادی از این آسیب‌پذیری‌ها با ارائه حس ایفای نقش، تعلق به صدر اسلام و توانمندسازی ظرفیت جهادی از طریق ایدئولوژی‌های خود بهره‌برداری می‌کنند و برای نارضایتی‌ها یا بی‌عدالتی‌های موجود، راه‌حل‌هایی را پیش پای مخاطب قرار می‌دهند.

داعش در گذشته این راه‌حل را مهاجرت به سرزمین خلافت یعنی سوریه و عراق و پیوستن به صفوف سربازان خود می‌دانست اما امروزه این راه حل عبارت است از اینکه عناصر همسوی با داعش در کشور و شهرهای خود بمانند و با اعلام بیعت مجازی، در همان محلی که زندگی می‌کنند با اسم و نمادهایی که نشان دهنده تبعیت آنها از داعش است، اقدام به عملیات‌های تروریستی نمایند. رادیکال‌سازی آنلاین می‌تواند از طریق مسیرهای مختلفی رخ دهد که بستگی به حساسیت موضوع و قرار گرفتن فرد در معرض پروپاگاندای داعش دارد. این مسیرها می‌تواند شامل دنبال کردن منفعلانه محتوای افراطی، مشارکت در بحث‌های آنلاین، تعامل شخصی با نیروهای رسمی داعش و تغییر تدریجی در باورها و نگرش‌ها به سمت مواضع افراطی‌تر باشد. با گذشت زمان، افراد ممکن است کاملاً رادیکال شوند، ایدئولوژی های خشونت آمیز اتخاذ کنند و به طور بالقوه در فعالیت‌های تروریستی شرکت کنند.

۴- حملات سایبری: در حالی که تمرکز اولیه سازمان‌های سلفی تکفیری خشونت فیزیکی بوده است، مواردی از حملات سایبری نیز به این گروه‌ها نسبت داده شده است. آنها وب سایت‌ها، حساب‌ها و رسانه‌های اجتماعی و زیرساخت‌های حیاتی را در تلاش برای ایجاد اختلال و گسترش ترس و وحشت هدف قرار داده‌اند.

در همین زمینه گروه داعش وب سایت‌هایی از جمله سایت‌های دولتی، رسانه ها و سازمان های خصوصی را هدف قرار داد. آن‌ها با جایگزین کردن محتوای اصلی سایت با پیام‌های تبلیغاتی خود، وب‌سایت‌ها را تخریب می‌کنند یا حملات DDoS را برای غلبه بر سرورها انجام می‌دهند و وب‌سایت‌ها را غیرقابل دسترس می‌کنند.

واحد سایبری این گروه که به خلافت سایبری مشهور است و علاوه بر پشتیبانی نرم افزاری، واحدهای هکری نیز ایجاد کرده است. این واحدها در سال‌های ابتدایی فعالیت عمدتا سایت های غربی را هک می‌کردند و اطلاعات آنها را بصورت آنلاین منتشر می‌ساختند. برخی از این عملیات‌های هکری به‌صورت هدفمند علیه دشمنان دولت خلافت انجام می‌شد.

آنها اطلاعات بدست آمده از عملیات‌های هکری خود را بصورت (Doxing، افشای اطلاعات فردی) منتشر می‌کردند. به عنوان مثال در نوامبر ۲۰۱۵، خلافت سایبری، اسامی، شماره تلفن، کد پستی و بخش‌های کاری ۳۶ نفر از پرسنل ارتش آمریکا را به‌صورت یک سند در Justpaste.it قرار داد. خلافت سایبری همچنین برای اعلان به توقف حضور نظامی ایران در سوریه به سایت‌های ایرانی نیز حمله هکری داشت. آنها اطلاعات تعدادی از پرسنل نظامی جمهوری اسلامی را نیز استخراج و منتشر کرده بودند. حملات هکری محدودی نیز به سایت وزارت بهداشت و درمان و وزارت آموزش و پرورش جمهوری اسلامی ایران توسط این گروه انجام شده بود.

علاوه بر این، حملات سایبری مرتبط با داعش می‌تواند شامل تکنیک‌های مهندسی اجتماعی برای فریب افراد برای افشای اطلاعات حساس یا دانلود بدافزار باشد. ایمیل‌های فیشینگ، پیام‌ها یا پست‌های رسانه‌های اجتماعی ممکن است برای فریب گیرندگان برای کلیک کردن روی لینک‌های مخرب، ارائه اطلاعات کاربری ورود به سیستم یا دانلود فایل‌های آلوده استفاده شوند.

۵- تامین مالی و ارز دیجیتال: گروه‌های جهادی استفاده از ارزهای رمزنگاری شده مانند بیت کوین را برای جمع آوری و انتقال وجه به صورت ناشناس مورد استفاده قرار داده‌اند. این ارزهای دیجیتال ابزاری غیرمتمرکز و نسبتاً ناشناسی برای تراکنش‌های مالی ارائه به حساب می‌آیند که می‌تواند برای گروه‌هایی که به دنبال اجتناب از شناسایی و ردیابی هستند جذاب باشد. تامین مالی و استفاده از ارز دیجیتال جنبه‌های مهم عملیات مالی سازمان‌‎های جهادی است

گروه‌های سلفی تکفیری و به‌طور ویژه داعش، برای تداوم عملیات خود به منابع مالی نیاز دارند تا فعالیت‌های حیاتی خود از جمله استخدام، انتشار تبلیغات، آموزش و انجام عملیات را پشتیبانی کنند. آنها به منابع مالی مختلفی متکی هستند که ممکن است شامل موارد زیر باشد:

کمک های مالی: افرادی و دولت‌هایی که با داعش اشتراک منافع دارند ممکن است از طریق کمک‌های مالی از این گروه حمایت کنند. این کمک‌ها می‌تواند از داخل پایگاه پشتیبانی یا از منابع خارجی باشد. برخی از سازمان‌های جهادی درگیر اخاذی و فعالیت‌های این چنین هستند، مانند مطالبه پول حفاظت از مشاغل محلی، قاچاق سوخت و مواد مخدر و … .

استفاده از رمزارزها: ارزهای رمزپایه مانند بیت کوین به دلیل ماهیت غیرمتمرکز و تقریبا ناشناس بودن، توسط گروه‌های مختلف داعش مورد استفاده قرار گرفته‌اند. استفاده از رمز ارزها مزیت‌های زیادی دارد که آنها را به استفاده از این رمز ارزها ترغیب می‌کند. ارزهای دیجیتال درجه‌ای از ناشناس بودن را فراهم می‌کنند زیرا تراکنش‌ها در بلاک چین با آدرس‌های کیف پول به جای هویت شخصی ثبت می‌شوند. این امر ردیابی منبع یا مقصد وجوه را دشوار می‌کند. این ارزهای دیجیتال، معاملات برون مرزی را بدون اتکا به موسسات مالی سنتی و محلی امکان پذیر کرده‌اند.

این ویژگی اجازه می‌دهد تا با دور زدن محدودیت‌ها و تحریم‌های ملی و یا نظارت بر نقل و انتقال، وجوه بالایی را در سطح جهانی دریافت و انتقال دهند. امروزه از ارزهای دیجیتال شده توسط داعش برای جمع آوری کمک‌های مالی نیز استفاده شده است. آنها درخواست کمک‌های مالی به شکل ارزهای رمزپایه منتشر می‌کنند، که ردیابی آنها دشوارتر از ارزهای سنتی است. علاوه بر این، آن‌ها می‌توانند از پیچیدگی تراکنش‌های ارزهای دیجیتال برای مبهم کردن منشاء وجوه و تسهیل پولشویی استفاده کنند.

شایان ذکر است که استفاده از ارزهای رمزنگاری شده توسط گروه های جهادی نشان دهنده کسری از کل عملیات مالی آنها است. منابع مالی سنتی، مانند کمک‌­های مالی و قاچاق، همچنان نقش مهمی در پشتیبانی مالی آنها ایفا می­‌کنند.

منابع:
Pakistani Security Expert Lists Encrypted Apps Reportedly Developed By ISIS
https://www.memri.org/sites/default/files/2017_CJL_infographic_e.pdf
نشریات دابق