ریشه های نا آرامی اخیر در لبنان، حسان دیاب یا فساد سیاسی؟

بعد از فروکش کردن چند ماهه روند اعتراضات در لبنان بار دیگر مناطق مختلف این کشور شاهد درگیری های پراکنده در اعتراض به اوضاع اقتصادی است.

برای بررسی بهتر اوضاع امروز در لبنان باید گریزی کوتاه به تاریخ ۱۷ اکتبر سال ۲۰۱۹ زد که در آن تاریخ موج گسترده ای از تظاهرات خیابانی سراسر لبنان را در نوردید. دلیل اصلی این تظاهرات دستور وزیر ارتباطات این کشور مبنی بر وضع مالیات بر تماس های اینترنتی برنامه واتساپ بود که به سرعت به یک موج همگانی برای اعتراض به وضعیت اقتصادی بسیار بد این کشور کوچک اما پر ماجرا تبدیل شد.
هر چند دستور وزیر بلافاصله لغو شد اما تظاهرکنندگان خواهان برگزاری انتخابات زودهنگام و استعفای دولت سعد حریری بودند، مسئله ای که در کمتر از دو هفته در تاریخ ۲۹ اکتبر رخ داد و سعد حریری بعد از سالها از عرصه قدرت در لبنان کناره گیری کرد.

بعد از استعفای سعد حریری وبعد از ۳ ماه رایزنی های سیاسی فشرده سرانجام نام فردی گمنام به نام حسان دیاب به عنوان نامزد اصلی نخست وزیری این کشور معرفی شد، حسان دیاب از چهره های سیاسی لبنان به حساب می آمد اما به دلیل مستقل بودن و همچنین روند سنتی انتخاب نخست وزیر در لبنان که همواره در اختیار سران جناح های سیاسی مختلف بود کسی انتظار آمدن وی به عرصه قدرت را نداشت.

از همان ابتدا گروه های سیاسی موسوم به ۱۴ مارس اعلام کردند که از دیاب حمایت نخواهند کرد اما جریان حامی مقاومت موسوم به ۸ مارس به لطف انتخابات پارلمانی اخیر و کسب اکثریت پارلمان این کشور توانستند بدون حضور جریان ۱۴ مارس به حساب دیاب رای اعتماد داده و دولت جدید لبنان را تشکیل دهند.

مهم ترین وظیفه حسان دیاب تشکیل یک دولت با چهره های جدید و حذف چهره های سیاسی سنتی بود که شامل همه گروه ها من جمله ۸ مارس می شد، در همین راستا وزرایی مانند جبران باسیل مهم ترین عضو جریان ۸ مارس از وزارت خارجه و علی حسن خلیل معاون نبیه بری رئیس جنبش امل که سالها در پست وزارت دارایی بود از کابینه دولت حذف شدند. حزب الله هم که پیش از این با ۳ وزیر در دولت سعد حریری حضور داشت در دولت جدید دو وزیر را برای وزارتخانه های بهداشت و صنعت معرفی کرد. جریان ۱۴ مارس به نشانه اعتراض کسی را برای حضور در کابینه دیاب معرفی نکرد و بر اساس قانون اساسی لبنان این سهمیه به انتخاب ریاست جمهوری و نخست وزیر انتخاب شدند و بدین ترتیب دولت جدید لبنان در فوریه ۲۰۲۰ با چهره هایی کاملا جدید آغاز به کار کرد.

مهم ترین چالش دولت حسان دیاب ارث بسیار سنگین دولت های پیشین بود که لبنان را از کشوری تجاری به کشوری بدهکار و از نظر سیاسی فاسد تبدیل کرد. برای از میان برداشتن این موانع راه دشواری در پیش دیاب بود؛
اول از همه اینکه سران جریان ۱۴ مارس که در طی ۳۰ سال گذشته پست نخست وزیری در اختیار آنان بود اجازه نخواهند داد که یک تجربه موفق در عرصه سیاسی لبنان رقم بخورد چرا که موفقیت دیاب به معنای پایان حضور سیاسی آنها خواهد بود.
مشکل دوم در بانک مرکزی و رئیس آن یعنی ریاض سلامه خلاصه می شود. ریاض سلامه از سال ۱۹۹۲ میلادی رئیس بانک مرکزی لبنان بوده و از حمایت کامل کشورهای غربی به خصوص آمریکا بهره می برد و در سال های اخیر با هدف فشار آوردن به حزب الله و ایجاد هرج و مرج داخلی در لبنان سیاست های اقتصادی غلطی را در پیش گرفت که نتیجه آن بالا رفتن شدید قیمت دلار در لبنان شد.

در جدیدترین تصمیمات دولت حسان دیاب جهت سامان دادن به اوضاع اقتصادی داخل، وی از طرح اصلاح اقتصادی خود رو نمایی کرد. مهم ترین نکات این طرح دریافت کمک های مالی از صندوق بین المللی پول برای بهتر شدن اوضاع کسب و کار و همچنین بازنگری در ساختار بانکی کشور جهت جلوگیری از رشد افسار گسیخته نرخ دلار در بازار و نابود شدن سرمایه های مردم است.

گرچه کمک از صندوق بین المللی پول شرایط خاص خود را می طلبد و لبنان را به نوعی بدهکار می کند اما در شرایط حاضر و با وجود فساد های گسترده جریانات سیاسی مختلف که طی سالهای گذشته ثروت های مردم لبنان را به یغما بردند چاره ای جز استقراض خارجی برای حل و فصل مشکلات اقتصادی لبنان باقی نمی گذارد و می توان گفت در صورت دریافت کمک مالی از صندوق بین المللی پول که رقم آن ۱۰ میلیارد دلار تخمین زده شده است لبنان می تواند در زمینه اقتصادی بسیاری از مشکلات خود را به طور کامل از بین ببرد.

نکته بعدی حضور ریاض سلامه در ریاست بانک مرکزی لبنان است. منابع سیاسی مختلف لبنان معتقدند برکناری ریاض سلامه باعث خشم مقامات غربی به خصوص فرانسه و آمریکا خواهد شد چرا که وی تحت حمایت آنهاست ودر اجرای سیاست های اقتصادی کاملا همسو با سیاست های آنها حرکت می کند. از جانبی دیگر جریانات سیاسی لبنانی که همگی در طی این سالها با کمک های ریاض سلامه توانسته بودند میلیاردها دلار به جیب زده و بدون کوچکترین بازپرداختی زندگی های آنچنانی راه بیاندازند برکناری ریاض سلامه را زنگ خطری برای افشای پشت پرده فسادهای خود می دانند در همین راستا به شدت با برکناری سلامه مخالفت خواهند کرد.

در پایان باید گفت حوادث چند روز گذشته لبنان به مراتب از حوادث ۱۷ اکتبر کم رنگ تر و محدود به چند منطقه خاص است و همه آنها به تحریک سران احزاب سیاسی مخالف حسان دیاب به خیابان آمده اند. ارتش لبنان با قدرت تمام در برابر هر گونه بی نظمی امنیتی ایستاده و خواهد ایستاد. در خصوص اصلاحات اقتصادی در لبنان با توجه به مشکلات فوق الذکر باید منتظر بود و دید آیا حسان دیاب و میشل عون تا چه حد در اجرای تصمیمات خود جدی هستند و تا کجا توانایی تحمل فشار جریانات مخالف داخلی و کشورهای خارجی را خواهند داشت.